| تحلیل وضعیت فناوری اطلاعات در ایران |
آزاده کیاپور – ایران از هفتم اکتبر سال گذشته (2023)، حملات سایبری خود علیه ایالات متحده را به طرز چشمگیری تشدید کرده اما این امر تا کنون با واکنش اندک کاخ سفید مواجه شده است.
علیقلی گنجی - فناوری اطلاعات و اقتصاد دیجیتال در ایران و جهان در حال توسعه است و نظام‌‌های حقوقی دنیا چاره‌ای جز هماهنگ کردن خود با این توسعه روزافزون ندارند. لیکن روند روبه رشد ودیجیتالی شدن اقتصاد، ضرورت به‌‌روزرسانی قوانین و تطبیق آن با نیازهای اقتصادی را دوچندان کرده است،لذا اقتصاد دیجیتال را می‌توان در چند محور مورد بررسی قرار داد.
در روزهای اخیر زمزمه و مذاکرات خرید سهام اصلی دیجی‌کالا از سوی همراه اول اگرچه از سوی طرفین تایید اما نهایی نشده، اما این موضوع با برخی واکنش‌ها و جهت‌گیری‌ها مواجه شده است. لذا پرسش اصلی در این ماجرا این است که اصولا خرید دیجی‌کالا توسط همراه اول؛ خوب است یا بد؟
سمیه مهدوی‌پیام – انتقام، اشکال مختلفی دارد. حوثی‌های یمن، عزم خود را برای انتقام از غرب به خاطر حملات هوایی به رهبری آمریکا که پایگاه‌های پرتاب موشک و پهپاد آنها را هدف قرار داده، پنهان نکرده‌اند.
آسیه فروردین - طبق داده‌های سال ۲۰۲۳ موسسه Internet World Stats، حدود ۶۷.۹ درصد جمعیت جهان، که بالغ بر ۵.۴ میلیارد نفر هستند، به طور فعال از اینترنت استفاده می‌کنند. علاوه بر این، روندها نشان می‌دهد تعداد کاربران اینترنت با نرخ سالانه ۴ درصد افزایش می‌یابد.
علی شمیرانی - دیوار روبه‌روی میز محل کارش در عمارت کلاه‌فرنگی، ۹ صفحه نمایش بزرگ از رصد لحظه‌ای ترافیک داخلی و خارجی، آمارها و ... نصب است. قبل از شروع مصاحبه، یکی از مانیتورها توجهش را جلب می‌کند. لحظه‌ای گوشی را برداشته و با یکی از مدیرانش تماس می‌گیرد و به او می‌گوید یک افت در ترافیک اینترنت را دیده و موضوع را بررسی کند.
سعید میرشاهی - گزارش اخیر رسانه‌های غربی نشان می‌دهد که اگرچه پرونده ارایه اینترنت ماهواره‌ای شرکت استارلینک در خاک ایران بسته شده، اما این نبردها به اشکال مختلف در ایران و دیگر نقاط دنیا همچنان ادامه دارد.
صنعت تاثیرگذاری در فضای مجازی، فضایی برای کارآفرینی، ارتباط، ابراز وجود و مواجهه با ایده‌های جدید است و به همین دلیل نیاز به بازنگری در قوانینش دارد.
سمیه مهدوی‌پیام – کریستا مک اولیف می‌گوید: «فضا برای همه است و این عرصه صرفا برای چند نفر در علوم یا ریاضیات یا گروه منتخب فضانوردان نیست. مرز جدید ما در آنجاست و دانستن درباره فضا، وظیفه همه است.»
رزنیکا رادمهر – اقتصاد فضایی طی دو دهه گذشته به دلیل تحولات مختلف، دگرگون شده است. ورود شرکت‌های خصوصی به این صنعت، مسیرهای جدیدی را برای تجارت در مدار زمین و فراتر از آن ایجاد کرده است.
احمد محمدغریبان - روزی که اینترنت در دنیا شکل گرفت کمتر کسی تصور می‌کرد این ابزارِ در ابتدا ساده و محدود قرار است تمامی عرصه‌های زندگی انسان‌ها را به سرعت بی‌سابقه‌ای در قیاس با دیگر انقلاب‌های صنعتی، متحول و به خود وابسته کند.
علی شمیرانی - صنعت فضایی ایران از ابتدای شکل‌گیری آن تا به امروز بر خلاف برنامه‌های مصوب، با تغییر دولت‌ها درگیر چرخش‌ها و رویکردهای کاملا متفاوت و حتی متناقضی بوده است، به نحوی که در برخی سال‌ها و دولت‌ها متوقف و تا مرز تعطیلی پیش رفته و همزمان با آغاز بکار یک دولت دیگر، تبدیل به اولویت نخست آن دولت و احیا شده است.
اگرچه با توجه به محدودیت‌های فنی برای انتشار گزارش حاضر، تنظیم و گردآوری آن تا نیمه اسفندماه میسر شد، اما در ۱۵ روز نخست این ماه نیز حواشی و اخبار جنجالی کم نبودند.
بهمن‌ماه یکی دیگر از ماه‌های شلوغ و پرتنش در حوزه فاوا و فضای مجازی بود. ثبت دو اختلال نزدیک به هم در اینترنت کشور، هک سامانه‌های مجلس، حمله سایبری به دانشگاه آزاد، کلاهبرداری و فرار مالک کوروش کمپانی،
ورود به نخستین فصل زمستان، اما مقارن شد با داغ‌ترین و پرخبرترین ماه سال در حوزه فاوا و فضای مجازی.
آذرماه سال جاری اما انتقاد از فروش اینترنتی دارو توسط پلتفورم‌های داخلی تقریبا به اوج خود رسید و نهادهای متعددی درگیر آن شدند. موضوعی که تا زمان تنظیم این گزارش به سرانجام روشنی نرسیده و در کنار ممنوعیت اعلام شده از سوی وزارت بهداشت، ظاهرا خللی در فعالیت این پلتفورم‌ها هم ایجاد نشد!
آبان‌ماه سال ۱۴۰۲ اما مقارن شد با وقوع چند اختلال زنجیره‌ای در اینترنت کشور، بالاگرفتن بحث‌ها پیرامون مافیای فیلترشکن، تلاش برای ساماندهی به تاکسی‌های اینترنتی، نامشخص ماندن سرنوشت یک دستور رییس جمهور، آغاز درخواست مدیران اپراتورها برای تغییر تعرفه اینترنت و ورودهای بی‌سرانجام شورای رقابت به چند پرونده.
در مهرماه و متعاقب تکرار حملات سایبری و هک‌ها، که مورد توجه رسانه‌های خارجی نیز قرار گرفته بود، یک گروه امنیت سایبری خارجی با بررسی عملیات علیه برخی سایت‌های دولتی ایران از سال‌های گذشته تا مقطع مذکور مدعی شد
در ایام شهریورماه، بحث‌های پیرامون سرنوشت بررسی کندی اینترنت و مافیای فیلترشکن، همچنان در رسانه‌ها دنبال می‌شد و به علت نامشخص بودن نتایج، تقریبا در اواخر این ماه نیز از داغی آنها کاسته شد و پیگیری‌های بیشتر نیز متوقف شد.
مردادماه نیز نسبتا در حوزه فضای مجازی و فاوا ماه پرخبری بود که حواشی برخی از این اخبار همچون مهار پلتفورم‌های عرضه اینترنتی دارو، اخذ مالیات از اینفلوئنسرهای مجازی، تحقیق و تفحص از مافیای فیلترشکن و عجایب تولید گوشی موبایل در کشور، تا روزهای پایانی سال نیز ادامه یافت و البته به نتیجه مشخص و قطعی نیز نرسید.
تیرماه حجم اخبار و مسایل و مشکلات پیرامون حوزه اینترنت تقریبا اوج‌گیری داشت. از کندی‌های شدید و آزاردهنده و اختلال اینترنت گرفته تا دستور رییس جمهور در جلسه شورای عالی فضای مجازی برای بهبود کیفیت اینترنت.
خردادماه سال ۱۴۰۲ همچنان اخبار تحریم مقام‌های دولتی و شرکت‌های خصوصی و حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از سوی اروپا و آمریکا به دلیل آنچه که ارتباط با حوادث سال قبل در ایران گفته می‌شد، داغ بود.
اردیبهشت، ماه نسبتا پرخبری در حوزه فاوا و فضای مجازی بود. این ماه با توجه به تداوم فیلترینگ و مشکلات ناشی از آن مترادف شد با اوج‌گیری پدیده‌ای که در رسانه‌های کشور به «اینترنت طبقاتی» موسوم شد و متعاقب آن نیز اخبار و انتقادات زیادی در رسانه‌ها منتشر شد.
علی شمیرانی - سال 1402 سالی پرفراز و نشیب در حوزه فناوری اطلاعات، ارتباطات و فضای مجازی بود و مطالعه این گزارش در فرصت مناسب از سوی مخاطبان و به ویژه مدیران کلان در این عرصه‌ها، نمایی نسبتا جامع از چالش‌ها، کاستی‌ها، نگرانی‌ها و فرصت‌ها را به تصویر می‌کشد.
علی شمیرانی - ۱۰ سال از فعالیت تاکسی اینترنتی اسنپ می‌گذرد و مشکلاتی که از همان ابتدا، بارها پیش‌بینی و هشدار داده و عمدا از سوی متولیان وقت نادیده گرفته شد، اکنون در حال رخنمایی است.
به این ترتیب شرکتی با بیش از ۹۰درصد سهم بازار و انحصار مطلق، در شرایطی قرار دارد که امروز:
شورای رقابت به دنبال حقوق و قراردادهای رانندگان، حق کمیسیون‌ها، نحوه نرخ‌گذاری و رسیدگی به شکایات رقیب این شرکت است.
شورای شهر و شهرداری تهران به عنوان متولیان مدیریت شهری، چند سالی است که در تقلا برای تعیین نرخ‌های آن هستند.
سازمان تعزیرات حکومتی روی گزینه عجله دارم دست گذاشته است.
سازمان تامین اجتماعی دنبال تعیین تکلیف بیمه رانندگان اسنپ است. (اگرچه مجلس این شرکت را از بیمه اجباری رانندگانش مستثنا کرد و این موضوع هنوز از سوی شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت در دست بررسی قرار دارد.)
وزارت کشور و وزارت صمت و شورای عالی ترافیک که آیین‌نامه فعالیت این شرکت را با همکاری معاونت علمی در یک‌دهه قبل تدوین کرده بودند در کنار اتحادیه کسب‌وکارهای اینترنتی که مجوز فعالیت شرکت را صادر کرده، نیز اکنون بیرون گود نشسته و نگاه می‌کنند.
وزارت نفت هم سهمیه بنزین رانندگان اسنپ را در دست دارد.
و در آخر مسافران از بالا بودن نرخ‌ها گله دارند و از سوی دیگر رانندگان شرکت از پایین بودن نرخ‌ها و پاره‌ای دیگر از مشکلات ناراضی هستند. البته وسط این هیاهو برخی رسانه‌ها رپورتاژآگهی برای اسنپ منتشر می‌کنند و برخی هم این شرکت را نقد می‌کنند.
در این میان، علی‌الظاهر نقد و تقصیری متوجه اسنپ نیست و این شرکت مثل هر بنگاه اقتصادی به دنبال کسب سود حداکثری و منافع خود است.
لیکن کافیست در خصوص یکفقره، یعنی تنها سرویس «تاکسی اینترنتی» این شرکت نگاه کنید و ببینید نام چندین نهاد و دستگاه دولتی و غیردولتی در میان است. (وزارت کشور، وزارت صمت، شهرداری، شورای شهر، مجلس، شورای رقابت، سازمان تعزیرات، شورای عالی ترافیک، وزارت نفت، سازمان تامین اجتماعی، شورای نگهبان، مجمع تشخیص و چند تشکل و اتحادیه دیگر.)
در نتیجه حاصل کار این شده که اکنون با تعدد و تاخر متولیان، اگر دست به قیمت‌ها بزنند، تنظیم نرخ‌گذاری و مسافران به هوا می‌روند و اگر دست به شرکت بزنند بحث اشتغال صدها هزار نفر و اختلال در سرویس‌دهی به میان کشیده می‌شود. و این دستپخت امروز، حاصل نظامِ ناتنظیم مدیریت بازار است و این چرخه بلاتکلیفی‌ها و تعدد متولیان و پخت و پز به شیوه مشابه در دیگر بخش‌ها نیز پابرجاست.
بررسی وضع قوانین حفاظت از داده‌های شخصی جمع‌آوری شده توسط پلتفرم‌های آنلاین حاکی از آن است که استفاده از این قوانین مزایای زیادی به همراه دارد.
احمد محمدغریبان - گزارش روزشمار عصر ارتباط از مهمترین وقایع و رویدادهای سال ۱۴۰۲ در حوزه‌های ارتباطات، فناوری اطلاعات و فضای مجازی، گویای ملغمه‌ای از تلخی‌ها و شیرینی‌هاست.
سعید میرشاهی - متا و سایر غول‌های فناوری برای همکاری مشترک با یکدیگر، قبل از انتخابات در بریتانیا، ایالات متحده و اتحادیه اروپا گردهم آمده‌اند تا از سوءاستفاده از هوش مصنوعی جلوگیری کنند.
عباس پورخصالیان - یکی از مسائل مهمی‌که در سال 1402 در جامعۀ اصلاعات ایران مطرح شد ولی از نظر اغلب کارشناسان مربوط (بجز کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس) مغفول ماند، ضرورت ارزیابی Business model یا مدل کسب و کاری پلتفرم‌های فعال در کشور است.
آزاده کیاپور – اگر حوصله تبلیغات انتخاباتی قبل از انتخابات توسط احزاب سیاسی بریتانیا را ندارید، برای تبلیغات جهانی پیش از انتخابات آماده باشید.
نعیمه موحد - دوم اسفندماه سال جاری، نماینده رسمی نوکیا در ایران اعلام کرد، این شرکت غیر از نماینده رسمی خود در حال حاضر هیچ مجوزی برای تولید تلفن همراه نوکیا در ایران به هیچ شرکتی نداده است و گفت که هر گونه اختیار و امتیاز تولید و فروش کالا به شرکت چینی و ایرانی را انکار می‌کنیم.
سعید میرشاهی - شرکت آمریکایی مایکروسافت در ادامه ارایه گزارش‌های یکطرفه و ضد ایرانی، بار دیگر گزارش مشروحی از اتهامات سایبری به ایران منتشر کرد و مدعی تشدید و تسریع حملات سایبری ایران به اسراییل شد. گزارشی که در رسانه‌های غربی بازتاب زیادی داشت.
عباس پورخصالیان - فضای سایبری، سپهرِ پایش، قیم‌مآبی و پاترنالیسم افسارگسیخته و موذیانه است. پایشگران، قیم‌مآبان و پاترنالیست‌های جوامع بشری در فضای سایبری جولان می‌دهند و استراتژیست‌های طراح سیستم‌های نظارت عالیه را به خدمت می‌گیرند تا
علی شمیرانی - همانطور که انتظار می‌رفت، پرونده کلاهبرداری کوروش کمپانی هم در فضای رسانه‌ای کشور مختومه شد و سرنوشت این پرونده نیز همچون برخی دیگر از نمونه‌های مشابه، با فرار متهم و عدم مسوولیت‌پذیری نهاد خاصی، در نهایت به پرسشی دیگر در نشست‌های ماهانه سخنگوی قوه قضاییه تبدیل شد.
آسیه فروردین - سایت سکیوریتی اینتلجنس، در مطلبی به قلم مایک الگان نوشت: در نبرد جهانی علیه حملات سایبری مخرب، هیچ سازمانی مهم‌تر از اداره تحقیقات فدرال (FBI)، برای مبارزه وجود ندارد. اف‌بی‌آی در سال‌های اخیر ثابت کرده هنوز شگفتی‌هایی در آستین خود دارد.
سمیه مهدوی‌پیام – سایت آمریکایی justsecurity.org در مقاله‌ای به بهانه خبر حمله سایبری آمریکا علیه یک کشتی تجاری ایرانی به بررسی پرسش‌ها، نگرانی‌ها و ابهاماتی پیرامون این عملیات پرداخت.
علی شمیرانی - وزارت خزانه‌داری ایالات متحده، نهادهایی را به دلیل صادرات غیرقانونی فناوری به ایران، از جمله نهادی که پلتفرم ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران را توسعه داده بود، تحریم کرد.
احمد محمدغریبان - طوفان کلاهبرداری کوروش کمپانی همچنان و با شدت زیاد در حال چرخیدن در رسانه‌ها و موضوع داغ بحث در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌هاست.
علی شمیرانی - هنوز جوهرین مرقومه بازدارش پالایش‌شکن‌ها، یابس نشده بود که توفنده نقاضت، در دیدگاه‌های روامند توده رسوخ کرد.
در چشم انداز دیجیتال امروزی، حفاظت از داده های شخصی کاربران از بسیاری جهات برای شرکت های فناوری و رسانه های اجتماعی از اهمیت بالایی برخوردار است.
